Çiçek aşısını ilk kim geliştirdi?

İnsanlık tarihinin en ölümcül hastalıklarından çiçeğe karşı verilen mücadelenin dönüm noktası, bir doktorun sütçülerdeki gözlemleriyle başladı. Edward Jenner'ın inek çiçeği ile insan çiçeği arasındaki koruyucu ilişkiyi keşfi, tıp tarihinde çığır açan bir gelişmeye işaret ediyor. Bu buluş, sadece bir hastalığın kökünü kazımakla kalmadı, aynı zamanda modern aşılamanın temel prensiplerini de belirledi.

27 Ekim 2025

Çiçek Aşısının Geliştirilmesi ve Edward Jenner


Çiçek aşısı, modern tıbbın en önemli dönüm noktalarından biridir ve genellikle ilk başarılı aşı olarak kabul edilir. Çiçek hastalığına karşı koruma sağlayan bu yöntem, İngiliz doktor Edward Jenner tarafından 1796 yılında sistematik olarak geliştirilip test edilmiştir. Jenner, çiçek aşısının temelini atan kişi olarak tarihe geçmiştir.

Edward Jenner'ın Çalışmaları ve Keşfi


Edward Jenner, İngiltere'nin Gloucestershire bölgesinde bir doktordu. Halk arasında, inek çiçeği (cowpox) adı verilen bir hastalığa yakalanan sütçülerin, daha sonra ölümcül olabilen çiçek hastalığına (smallpox) karşı bağışık olduğunu gözlemledi. Bu gözlemden yola çıkarak, inek çiçeği virüsünün insanlarda çiçek hastalığına karşı koruma sağlayabileceği fikrini geliştirdi.

1796 yılında Jenner, bir deney yaptı: Sütçü bir kadın olan Sarah Nelmes'ten alınan inek çiçeği yarasındaki materyali, sekiz yaşındaki James Phipps adlı bir çocuğa aşıladı. Çocuk, inek çiçeğine yakalandı ve hafif bir hastalık geçirdi. Daha sonra, Jenner çocuğa çiçek hastalığı virüsü bulaştırdığında, James Phipps hastalığa yakalanmadı. Bu deney, aşının etkinliğini kanıtladı ve "aşılama" (vaccination) terimi, Latince "vacca" (inek) kelimesinden türetildi.

Jenner Öncesi Çiçekle Mücadele Yöntemleri


Jenner'ın çalışmalarından önce de çiçek hastalığına karşı koruma yöntemleri vardı. Örneğin:
  • Variolasyon (veya inocülasyon) adı verilen bir yöntem, sağlıklı kişilere hafifletilmiş çiçek virüsü verilerek bağışıklık kazandırmayı amaçlıyordu. Bu yöntem, özellikle Çin, Hindistan ve Osmanlı İmparatorluğu'nda yaygındı.
  • Ancak variolasyon, bazen ölümcül çiçek hastalığına yol açabildiği için riskliydi. Jenner'ın inek çiçeği temelli aşısı ise daha güvenliydi ve yaygın kullanıma uygundu.

Çiçek Aşısının Tarihteki Önemi

Edward Jenner'ın keşfi, aşılama biliminin temelini attı ve şu sonuçlara yol açtı:
  • Çiçek hastalığı, 20. yüzyılda kitlesel aşılama kampanyaları sayesinde tamamen ortadan kaldırıldı. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) 1980'de çiçek hastalığının yeryüzünden silindiğini ilan etti.
  • Jenner'ın çalışmaları, Louis Pasteur gibi bilim insanlarını etkileyerek diğer hastalıklar için aşı geliştirme çabalarını hızlandırdı.

Sonuç

Edward Jenner, çiçek aşısını geliştirerek milyonlarca insanın hayatını kurtarmış ve modern immünolojinin öncüsü olmuştur. Onun çalışmaları, insanlık tarihindeki en büyük tıbbi başarılardan biri olarak kabul edilir.

Yeni Soru Sor / Yorum Yap
şifre
Sizden Gelen Sorular / Yorumlar
İlk soruyu siz sormak istermisiniz?
Çok Okunanlar
Haber Bülteni
Popüler İçerik
Dabt İpa Aşısı Ne Zaman Yapılır?
Dabt İpa Aşısı Ne Zaman Yapılır?
Kuduz Aşısını Kim Buldu
Kuduz Aşısını Kim Buldu
Difteri Aşısı Özellikleri ve Faydaları Nelerdir?
Difteri Aşısı Özellikleri ve Faydaları Nelerdir?
Corona Aşısı Yapılış Nedenleri
Corona Aşısı Yapılış Nedenleri
Badem Aşısı Badem Aşılaması Öncesi Hazırlık
Badem Aşısı Badem Aşılaması Öncesi Hazırlık